Rocket Media Lab ชวนสำรวจความน่าอยู่ของแต่ละเขตในกรุงเทพมหานคร ผ่านข้อมูล Bangkok Index เพื่อดูว่าแต่ละเขตน่าอยู่มากเพียงใด มีปัญหาด้านใดบ้าง
โดยแบ่งออกเป็น 4 ด้าน แต่ละด้านประกอบด้วย 4 หัวข้อ ได้แก่ 1. ด้านบริการสาธารณะ ประกอบด้วยสาธารณสุข ขนส่งสาธารณะ การศึกษา และคุณภาพชีวิต 2. ด้านเศรษฐกิจ ประกอบด้วยงบประมาณรายเขต รายได้จากการจัดเก็บภาษี การจดทะเบียนธุรกิจ และสถานประกอบการอาหาร 3. ด้านสวัสดิภาพ ประกอบด้วยอัคคีภัย อุทกภัย จุดเสี่ยงอาชญากรรม และอุบัติเหตุบนท้องถนน 4. ด้านสิ่งแวดล้อม ประกอบด้วย ขยะ น้ำเสีย อากาศ และสวนสาธารณะ
ในแต่ละหัวข้อ จะจัดอันดับและให้คะแนนจากข้อมูลพื้นฐานของแต่ละเขต โดยเรียงอันดับทั้ง 50 เขตจากดีน้อยที่สุดจนถึงดีมากที่สุด และจะได้คะแนน 1-50 คะแนนตามลำดับ โดยเขตที่มีลำดับเท่ากันจะได้คะแนนเท่ากัน เช่น เขต ก. มีจำนวนขยะต่อจำนวนประชากรน้อยที่สุดก็จะได้ 50 คะแนน จากนั้น คำนวณคะแนนเฉลี่ยของแต่ละหัวข้อและแต่ละด้าน และนำมาคำนวณคะแนนเฉลี่ยทั้ง 4 ด้านเพื่อจัดอันดับความน่าอยู่ทั้ง 50 เขต ว่าเขตไหนในกรุงเทพฯ น่าอยู่มากที่สุด
จากการจัดอันดับความน่าอยู่ใน Bangkok Index 2024 พบว่า เขตที่มีคะแนนความน่าอยู่มากที่สุด คือ เขตป้อมปราบศัตรูพ่าย ได้คะแนนเฉลี่ย 33.83 จาก 50 คะแนน โดยมีคะแนนจากด้านสวัสดิภาพมากที่สุด 38.67 คะแนน จากสถิติการเกิดอัคคีภัยต่ำ ไม่มีจุดเสี่ยงน้ำท่วม มีจุดเสี่ยงอาชญากรรมต่ำ และมีอุบัติเหตุบนท้องถนนต่ำ เมื่อเทียบกับเขตอื่นๆ
รองลงมาคือเขตพระนคร ได้คะแนนเฉลี่ย 33.61 คะแนน เขตสัมพันธวงศ์ 33.39 คะแนน เขตปทุมวัน 32.92 คะแนน และเขตราชเทวี 31.18 คะแนน
ส่วนเขตที่มีคะแนนความน่าอยู่น้อยที่สุด คือ เขตหนองแขม ได้คะแนนเฉลี่ย 14.72 คะแนนจาก 50 คะแนน โดยมีคะแนนจากด้านบริการสาธารณะน้อยที่สุดเพียง 8.31 คะแนน จากอัตราครูและโรงเรียนต่อประชากร อัตราสถานบริการสาธารณสุขต่อประชากร จำนวนขนส่งสาธารณะ และอัตราสถานส่งเสริมคุณภาพชีวิตต่อประชากรต่ำ เมื่อเทียบกับเขตอื่นๆ
รองลงมาคือ เขตบางแค ได้คะแนนเฉลี่ย 17.97 คะแนน เขตบางขุนเทียน 18.13 คะแนน เขตสายไหม 19.13 คะแนน และเขตวังทองหลาง 19.68 คะแนน
จากการจัดอันดับของ Bangkok Index 2024 พบว่า เขตที่ได้คะแนนความน่าอยู่สูงมักกระจุกตัวอยู่ในพื้นที่กรุงเทพฯ ชั้นใน ที่เป็นพื้นที่เศรษฐกิจ และมีงบประมาณในการสนับสนุนโครงสร้างพื้นฐานมากกว่าเมื่อเทียบกับจำนวนประชากร ส่วนเขตที่ได้คะแนนความน่าอยู่น้อยมักอยู่ในพื้นที่กรุงเทพฯ ชั้นนอกและชั้นกลาง ซึ่งได้คะแนนในด้านบริการสาธารณะและเศรษฐกิจต่ำ เมื่อเทียบกับจำนวนประชากร
วิธีการคำนวณ Bangkok Index
Bangkok Index แบ่งออกเป็น 4 ด้าน แต่ละด้านแยกออกไปอีกด้านละ 4 หัวข้อ ได้แก่ 1. ด้านบริการสาธารณะ แยกออกเป็น การศึกษา สาธารณสุข ขนส่งสาธารณะ และการส่งเสริมคุณภาพชีวิต 2. ด้านเศรษฐกิจ แยกออกเป็น งบประมาณรายเขต รายได้จากการจัดเก็บภาษี การจดทะเบียนธุรกิจ และสถานประกอบการอาหาร 3. ด้านสวัสดิภาพ แยกออกเป็น อัคคีภัย อุทกภัย จุดเสี่ยงอาชญากรรม และอุบัติเหตุบนท้องถนน 4. ด้านสิ่งแวดล้อม แยกออกเป็น ขยะ น้ำเสีย อากาศ และสวนสาธารณะ
ในแต่ละประเด็น จะมีการนำเอาข้อมูลพื้นฐานในแต่ละเขต ทั้ง 50 เขต มาจัดอันดับและให้คะแนน โดยกำหนดหลักเกณฑ์โดยการเรียงอันดับทั้ง 50 เขตจากดีมากที่สุดไปจนถึงดีน้อยที่สุด และจะได้คะแนน 50-1 คะแนนตามลำดับ โดยเขตที่มีลำดับเท่ากันจะได้คะแนนเท่ากัน จากนั้นก็จะนำคะแนนในแต่ละประเด็นมาหาคะแนนเฉลี่ย เพื่อจัดอันดับทั้ง 16 ประเด็น และ 4 ด้าน แล้วทำคะแนนเฉลี่ยทั้งหมดในทุกด้านเพื่อจัดอันดับรวมทั้ง 50 เขตของกรุงเทพฯ ว่าเขตไหนในกรุงเทพฯ น่าอยู่มากที่สุด
คะแนนความน่าอยู่ของ Bangkok Index 2024 มาจากการหาคะแนนเฉลี่ยของทั้ง 4 ด้าน แต่ละด้านประกอบด้วย 4 หัวข้อ ดังนี้
- ด้านบริการสาธารณะ ประกอบด้วยการสาธารณสุข ขนส่งสาธารณะ ศึกษา และคุณภาพชีวิต
- ด้านเศรษฐกิจ ประกอบด้วยงบประมาณรายเขต รายได้จากการจัดเก็บภาษี การจดทะเบียนธุรกิจ และสถานประกอบการอาหาร
- ด้านสวัสดิภาพ ประกอบด้วยอัคคีภัย อุทกภัย จุดเสี่ยงอาชญากรรม และอุบัติเหตุบนท้องถนน
- ด้านสิ่งแวดล้อม ประกอบด้วย ขยะ น้ำเสีย อากาศ และสวนสาธารณะ
ข้อมูลที่นำมาใช้
ด้านบริการสาธารณะ
- สาธารณสุข จำนวนสถานบริการสาธารณสุข ปี 2566 และสัดส่วนผู้ป่วย 298 กลุ่มโรคต่อ 1,000 ประชากร ประจำปี 2566 จากสำนักการแพทย์ กรุงเทพมหานคร
- ขนส่งสาธารณะ ข้อมูลสายรถเมล์โดย Rocket Media Lab และ Via Bus ณ วันที่ 31 ธันวาคม 2566 และข้อมูลสถานีรถไฟฟ้า จากการรวบรวมของ Rocket Media Lab
- การศึกษา ข้อมูลสัดส่วนโรงเรียนต่อ 1,000 ประชากร ในช่วงอายุ 0-18 ปี และสัดส่วนครูต่อ 1,000 ประชากร ในช่วงอายุ 0-18 ปี จากข้อมูลสารสนเทศการศึกษา ปีการศึกษา 2566 โดยศูนย์ข้อมูลการศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ
- คุณภาพชีวิต สัดส่วนลานกีฬาในเขตต่อ 1,000 ประชากร สัดส่วนห้องสมุดในเขต และบ้านหนังสือในเขตต่อ1,000 ประชากร และสัดส่วนศูนย์พัฒนาเด็กก่อนวัยเรียนต่อ 1,000 ประชากรอายุ 0-6 ปี อ้างอิงจากที่ตั้งลานกีฬา ปี 2566 โดยกรุงเทพมหานคร ที่ตั้งห้องสมุดเพื่อการเรียนรู้ ปี 2566 โดยกรุงเทพมหานคร ข้อมูลบ้านหนังสือ จำแนกตามเขตการปกครองกรุงเทพมหานคร ปี 2566 และที่ตั้งศูนย์พัฒนาเด็กก่อนวัยเรียนสังกัดกรุงเทพมหานคร ปี 2566 โดยกรุงเทพมหานคร
ด้านเศรษฐกิจ
- งบประมาณรายเขต สัดส่วนงบประมาณต่อประชากรในแต่ละเขต อ้างอิงจากข้อบัญญัติกรุงเทพมหานคร เรื่อง งบประมาณรายจ่ายประจําปีงบประมาณ ปี 2566
- รายได้จากการจัดเก็บภาษี รายได้ในการจัดเก็บภาษี 4 ประเภท ได้แก่ ภาษีบำรุงท้องที่ ภาษีโรงเรือนและที่ดิน ภาษีป้าย และภาษีที่ดินและสิ่งปลูกสร้าง โดยเทียบสัดส่วนต่อจำนวนประชากร จากรายงานผลการจัดเก็บภาษี 4 ประเภท ปีงบประมาณ พ.ศ.2565 จำแนกตามสำนักงานเขต จากกองยุทธศาสตร์บริหารจัดการ สำนักยุทธศาสตร์และประเมินผล ศาลาว่าการกรุงเทพมหานคร
- การจดทะเบียนธุรกิจ สถิติการจดทะเบียนธุรกิจ โดยดูจากสถิตินิติบุคคลคงอยู่ของธุรกิจค้าปลีก-ค้าส่ง และสถิติการจดทะเบียนจัดตั้งใหม่ธุรกิจค้าปลีก-ค้าส่ง ประจำปี 2565 จากข้อมูลสถิติด้านเศรษฐกิจ จากกองยุทธศาสตร์บริหารจัดการ สำนักยุทธศาสตร์และประเมินผล กรุงเทพมหานคร
- สถานประกอบการอาหาร จำนวนสถานประกอบการอาหารที่ได้รับใบอนุญาตหรือหนังสือรับรองการแจ้งตามกฎหมายว่าด้วยการสาธารณสุข ในพื้นที่กรุงเทพมหานคร ปีงบประมาณ พ.ศ. 2566 ของสำนักอนามัย กรุงเทพมหานคร
ด้านสวัสดิภาพ
- อัคคีภัย สถิติสาธารณภัย ปี 2566 โดยศูนย์ข้อมูลสาธารณภัย กรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย และข้อมูลตำแหน่งประปาหัวแดง ในพื้นที่กรุงเทพมหานคร ประจำปี 2566 โดยสํานักป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย กรุงเทพมหานคร
- อุทกภัย จำนวนจุดเสี่ยงน้ำท่วมในพื้นที่ และจำนวนจุดเฝ้าระวังน้ำท่วมในพื้นที่ อ้างอิงจากบัญชีพื้นที่เสี่ยงและพื้นที่อันตราย โดยสำนักเทศกิจ กรุงเทพมหานคร
- จุดเสี่ยงอาชญากรรม จำนวนจุดเสี่ยงอาชญากรรม อ้างอิงจากบัญชีพื้นที่เสี่ยงและพื้นที่อันตราย โดยสำนักเทศกิจ กรุงเทพมหานคร
- อุบัติเหตุบนท้องถนน สัดส่วนผู้ที่ได้รับบาดเจ็บจากอุบัติเหตุบนท้องถนน และสัดส่วนผู้เสียชีวิตจากอุบัติเหตุบนท้องถนน ปี 2566 อ้างอิงจากสถิติอุบัติเหตุทางถนน กรุงเทพมหานคร ศูนย์ข้อมูลอุบัติเหตุ Thai RSC
ด้านสิ่งแวดล้อม
- ขยะ อัตราการสร้างขยะมูลฝอย ต่อประชากร 1 คนในแต่ละเขต อ้างอิงจากสถิติปริมาณขยะมูลฝอย ปี 2566 จาก สำนักสิ่งแวดล้อม กรุงเทพมหานคร
- น้ำเสีย ค่าเฉลี่ยความต้องการออกซิเจนทางชีวเคมี (BOD) ของคลองและแม่น้ำในพื้นที่กรุงเทพมหานคร อ้างอิงจากค่าเฉลี่ยคุณภาพคลอง ปี 2540-2566 โดยสำนักระบายน้ำ กรุงเทพมหานคร
- อากาศ ค่าเฉลี่ยฝุ่น PM 2.5 อ้างอิงจากรายงานผลการตรวจวัด ปี 2566 กองจัดการคุณภาพอากาศและเสียง กรุงเทพมหานคร
- สวนสาธารณะ สัดส่วนพื้นที่สีเขียวต่อประชากร และสัดส่วนพื้นที่สวนฯ ที่เข้าถึงได้ต่อประชากร อ้างอิงจากข้อมูลพื้นที่สวนสาธารณะ (เฉพาะสำนักงานสวนดูแล) เปรียบเทียบกับเป้าหมาย 7 ประเภท ปี 2566 โดย สำนักสิ่งแวดล้อม และ สำนักยุทธศาสตร์และประเมินผล กรุงเทพมหานคร
ขั้นตอนการจัดทำคะแนน Bangkok Index มี 3 ขั้นตอนดังนี้
- การจัดทำคะแนนทั้ง 16 หัวข้อ โดยการจัดทำข้อมูลพื้นฐานทั้ง 50 เขต และเรียงลำดับเพื่อจัดทำคะแนนจากดีน้อยที่สุดจนถึงดีมากที่สุด และจะได้คะแนน 1-50 คะแนนตามลำดับ โดยเขตที่มีลำดับเท่ากันจะได้คะแนนเท่ากัน
ตัวอย่าง
หัวข้อขนส่งสาธารณะ ด้านบริการสาธารณะ ใช้ข้อมูลพื้นฐาน 2 ชุด ได้แก่ จำนวนสายรถเมล์ภายในเขต ปี 2566 และจำนวนสถานีรถไฟฟ้าภายในเขต ปี 2566 เมื่อได้ข้อมูลพื้นฐานแล้วให้เรียงลำดับจากมากไปน้อย เพื่อให้คะแนนกับแต่ละเขต จาก 50 – 1 คะแนน ตามลำดับ หากคะแนนเท่ากัน เช่น เขต A และเขต B อยู่อันดับ 1 ร่วมกัน ทั้งเขต A และเขต B จะได้คะแนน 50 คะแนนเท่ากัน โดยเขตที่ได้อันดับรองลงมาจะไล่คะแนนลงมาตามลำดับ เขต C ที่ได้อันดับ 3 จะได้คะแนน 48 คะแนน
- การจัดทำคะแนนทั้ง 4 ด้าน โดยนำคะแนนหัวข้อย่อยของด้านนั้น 4 หัวข้อ มาหาคะแนนเฉลี่ย เช่น คะแนนเฉลี่ยด้านบริการสาธารณะ มาจากการนำคะแนนหัวข้อการศึกษา สาธารณสุข ขนส่งสาธารณะ และการส่งเสริมคุณภาพชีวิต รวมกันหาคะแนนเฉลี่ย
ตัวอย่าง
คะแนนด้านบริการสาธารณะของ Bangkok Index 2024 มาจากการนำคะแนนของทั้ง 4 หัวข้อ ได้แก่ สาธารณสุข ขนส่งสาธารณะ การศึกษา และคุณภาพชีวิต มารวมกันและหารสี่ เพื่อหาคะแนนเฉลี่ยของด้านบริการสาธารณะ
- การจัดทำคะแนนความน่าอยู่ โดยนำคะแนนเฉลี่ยทั้ง 4 ด้าน ได้แก่ ด้านบริการสาธารณะ ด้านเศรษฐกิจ ด้านสวัสดิภาพ และด้านสิ่งแวดล้อม มาหาคะแนนเฉลี่ย
ตัวอย่าง
เขต A มีคะแนนความน่าอยู่ 50 คะแนน มาจากการนำคะแนนของด้านบริการสาธารณะ 50 คะแนน ด้านเศรษฐกิจ 50 คะแนน ด้านสวัสดิภาพ 50 คะแนน และด้านสิ่งแวดล้อม 50 คะแนน มารวมกันหารสี่เป็นคะแนนเฉลี่ยความน่าอยู่ของ Bangkok Index 2024
ดู Bangkok Index 2024 : https://bkkindex.rocketmedialab.co
