จากสถานการณ์น้ำท่วมหาดใหญ่ จ.สงขลา ในขณะนี้ Rocket Media Lab ชวนสำรวจการใช้งบน้ำท่วมของ จ.สงขลา จากปีงบประมาณ 2569 ว่าทั้งในส่วนของ อปท. ที่เกี่ยวข้องกับความช่วยเหลือ/ป้องกันสาธารณภัย รวมไปถึงงบฉุกเฉินในกรณีที่มีเหตุสาธารณภัยเกิดขึ้น และงบป้องกันน้ำท่วมจากกระทรวง โดยเฉพาะกระทรวงมหาดไทยที่มีโครงการป้องกันน้ำท่วมในพื้นที่เขตเมือง มีงบประมาณเท่าไหร่ มีโครงการอะไรในพื้นที่ไหนบ้าง และการตั้งงบประมาณและโครงการการใช้งบประมาณน้ำท่วมนี้ สะท้อนให้เห็นถึงเรื่องอะไร เมื่อพิจารณาจากสถานการณ์น้ำท่วมหาดใหญ่ จ.สงขลา ในครั้งนี้
เมื่อพิจารณาจากงบประมาณขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ซึ่งเป็นด่านหน้าในการรับมือสถานการณ์น้ำท่วมที่เกิดขึ้น จะพบว่า ในส่วนของ อบจ. สงขลา ในข้อบัญญัติงบประมาณรายจ่ายประจำปีทุกปี จะมีการตั้งเงินสำรองในงบกลางไว้เพื่อเป็น “เงินสำรองจ่ายเพื่อจ่ายเป็นค่าใช้จ่ายกรณีฉุกเฉินที่มีเหตุสาธารณภัยเกิดขึ้นหรือกรณีการป้องกันและยับยั้งก่อนเกิดสาธารณภัยหรือคาดว่าจะเกิดสาธารณภัยหรือกรณีฉุกเฉินเพื่อบรรเทาปัญหาความเดือดร้อนของประชาชนเป็นส่วนรวม” โดยในงบประมาณปี 2569 มีการตั้งงบประมาณในส่วนนี้ไว้จำนวน 20,000,000 บาท แต่ถึงอย่างนั้นงบประมาณในส่วนนี้ไม่ได้ตั้งไว้เพื่อใช้กับภัยจากน้ำท่วมอย่างเดียว แต่รวมไปถึงสาธารณภัยทุกประเภทที่เกิดขึ้นในช่วงปีงบประมาณนั้นๆ
ในส่วนของเทศบาลนครหาดใหญ่ ก็ตั้งเงินสำรองในงบกลางไว้เช่นเดียวกับ อบจ. สงขลา จำนวน 1,200,000 บาท นอกจากนี้ยังพบว่าในส่วนของงบประมาณป้องกันสาธารณภัยยังมีโครงการช่วยเหลือประชาชนของเทศบาลนครหาดใหญ่ งบประมาณ 100,000 บาท และโครงการป้องกันและแก้ไขปัญหาอุทกภัย อีก 300,000 บาท อีกด้วย ในส่วนของเทศบาลนครสงขลา มีการตั้งเงินสำรองในงบกลางไว้เช่นเดียวกับ อบจ. สงขลาและเทศบาลนครหาดใหญ่ จำนวน 6,096,494 บาท
หากพิจารณาในส่วนของเทศบาลเมือง ซึ่งเป็นพื้นที่ตัวเมืองใน จ.สงขลา และเป็นพื้นที่ที่ถูกน้ำท่วมอย่างหนักในเหตุการณ์ครั้งนี้จะพบว่า อปท. ขนาดเล็กเหล่านี้จะตั้งงบฉุกเฉินไว้ในงบกลางกรณีที่มีเหตุสาธารณภัยเกิดขึ้นเช่นเดียวกัน โดยงบประมาณจะแตกต่างกันไปในแต่ละแห่งมากน้อยไม่เท่ากัน อยู่ที่ประมาณ 400,000 – 1,600,000 บาท เช่น เทศบาลเมืองบ้านพรุ ตั้งงบไว้ที่ 400,647 บาท เทศบาลเมืองคอหงส์ ตั้งงบไว้ที่ 1,100,000 บาท หรือ เทศบาลเมืองควนลัง ตั้งงบไว้ที่ 1,055,000 บาท
นอกจากนี้ยังมีงบประมาณในส่วนของการช่วยเหลือบรรเทาสาธารณภัย โดยแต่ละ อปท. ขนาดเล็กไม่ว่าจะเป็นเทศบาลเมือง เทศบาลตำบล หรือ อบต. จะตั้งงบประมาณไว้ไม่เท่ากัน ประมาณ 50,000 – 200,000 บาท เช่น เทศบาลเมืองสะเดา มีโครงการให้ความช่วยเหลือประชาชนเทศบาลเมืองสะเดากรณีการเยียวยาหรือฟื้นฟูหลังเกิดสาธารณภัย งบ 150,000 บาท หรือเทศบาลเมืองทุ่งตำเสาก็มีโครงการช่วยเหลือประชาชนตามอำนาจหน้าที่กรณีจำเป็น เร่งด่วน ฉุกเฉิน ด้านการป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย งบประมาณ 50,000 บาท แต่ในขณะเดียวกัน อปท. อีกหลายแห่งก็อาจตั้งงบเพื่อภารกิจอื่น เช่น เป็นงบสำหรับ อปพร. ในจังหวัด หรืองบสำหรับฝึกอบรมต่างๆ
แต่หากพิจารณางบน้ำท่วมที่มาจากกระทรวงเป็นหลักจะพบว่า หากเป็นพื้นที่เขตเมือง งบน้ำท่วมส่วนใหญ่จะเป็นงบของกระทรวงมหาดไทย โดยแบ่งโครงการออกเป็น 2 ส่วนคือ
ส่วนที่ 1 โครงการป้องกันน้ำท่วมพื้นที่ชุมชน โดยในปีงบประมาณ 2569 สงขลาได้รับงบประมาณในส่วนนี้เป็นเงิน 1,017,000,000 บาท แบ่งเป็น 3 โครงการคือ
- ก่อสร้างระบบระบายน้ำหลักเพื่อบรรเทาปัญหาน้ำท่วมพื้นที่ชุมชนพะวง 267,200,000 บาท
- ก่อสร้างระบบระบายน้ำหลักเพื่อบรรเทาปัญหาน้ำท่วมพื้นที่ชุมชนเมืองสงขลา 267,330,000 บาท
- ก่อสร้างระบบระบายน้ำหลักเพื่อบรรเทาปัญหาน้ำท่วมพื้นที่ชุมชนควนลัง 482,470,000 บาท
จะเห็นได้ว่า พื้นที่โครงการการก่อสร้างระบบระบายน้ำหลักเพื่อบรรเทาปัญหาน้ำท่วมพื้นที่ชุมชนจากงบประมาณปี 2569 นี้ เป็นพื้นที่ที่กำลังเกิดน้ำท่วมอยู่ในขณะนี้
ส่วนที่ 2 โครงการเขื่อนป้องกันริมตลิ่ง โดยในปีงบประมาณ 2569 สงขลาได้รับงบประมาณในส่วนนี้เป็นเงิน 916,275,000 บาท หากแยกเป็นพื้นที่ จะแบ่งเป็น
- เขื่อนป้องกันตลิ่งริมคลองอู่ตะเภา ตำบลคูเต่า อำเภอหาดใหญ่ 30,000,000 บาท
- เขื่อนป้องกันตลิ่งริมคลองแหและคลองเตย ตำบลคลองแห อำเภอหาดใหญ่ 40,000,000 บาท
- เขื่อนป้องกันตลิ่งริมคลองหลา ตำบลคลองหลา อำเภอคลองหอยโข่ง 50,000,000 บาท
- เขื่อนป้องกันตลิ่งริมคลองเชิงแส ตำบลเชิงแส อำเภอกระแสสินธุ์ 50,000,000 บาท
- เขื่อนป้องกันตลิ่งริมคลองอู่ตะเภา ตำบลบ้านหาร อำเภอบางกล่ำ 64,450,000 บาท
- เขื่อนป้องกันตลิ่งงริมคลองลำแซง ตำบลเขาพระ อำเภอรัตภูมิ และเขื่อนป้องกันตลิ่งริมคลองรัตภูมิ ตำบลเขาพระ อำเภอรัตภูมิ 79,575,000 บาท
- เขื่อนป้องกันตลิ่งริมทะเลสาบสงขลา ตำบลบ้านใหม่ อำเภอระโนด 84,100,000 บาท
- เขื่อนป้องกันตลิ่งริมคลองภูมี ตำบลรัตภูมิ อำเภอควนเนียง 105,000,000 บาท
- เขื่อนป้องกันตลิ่งริมคลองอู่ตะเภา ตำบลทุ่งลาน อำเภอคลองหอยโข่ง 202,000,000 บาท
- เขื่อนป้องกันตลิ่งริมคลองอู่ตะเภา ตำบลบ้านพรุ อำเภอหาดใหญ่ 211,600,000 บาท
จากข้อมูลจะเห็นได้ว่า งบน้ำท่วมส่วนใหญ่จะเป็นงบในการก่อสร้างโครงสร้างพื้นฐาน ในขณะที่เมื่อเกิดเหตุภัยพิบัติ งบประมาณที่จะต้องนำมาใช้ในกรณีฉุกเฉินเพื่อใช้แก้ไขปัญหาต่างๆ นั้น กลับต้องใช้กระบวนการการบริจาคจากทุกภาคส่วนต่างๆ ของสังคมและประชาชนทั่วประเทศ ไม่ว่าจะเป็นอาหาร ของยังชีพ ทรัพยากรที่ใช้ในการช่วยเหลืออพยพ ทั้งเรือ รถยกสูง โดรน ฯลฯ หรือแม้กระทั่งไม้กวาดทางมพร้าวที่ทางรัฐบาลประกาศรับบริจาคในครั้งนี้ จนนำมาสู่การตั้งคำถามว่าแล้วงบประมาณของทางภาครัฐนั้นอยู่ที่ไหน
นอกจากนี้หากเราย้อนไปพิจารณาจากงบประมาณปี 2566 เพื่อมองภาพรวมทั้งหมดว่างบน้ำท่วมนั้นถูกใช้ไปในโครงการประเภทใดบ้าง โดยหากพิจารณาเป็นรายจังหวัด จะพบว่า สงขลาเป็นจังหวัดที่ได้งบฯ ที่เกี่ยวข้องกับน้ำท่วมสูงเป็นอันดับ 1 ของภาคใต้ 1,484,633,300 บาท จากทั้งหมด 53,377,557,500 บาท โดยแยกเป็น
- ก่อสร้างฝาย 448,123,700 บาท หรือคิดเป็น 30.18%
- ก่อสร้างเขื่อนป้องกันตลิ่ง 416,310,700 บาท หรือคิดเป็น 28.04%
- ก่อสร้างระบบระบายน้ำและประตูระบายน้ำ 346,853,000 บาท หรือคิดเป็น 23.36%
- ระบบป้องกันน้ำท่วมพื้นที่ชุมชน 95,830,000 หรือคิดเป็น 6.45%
- ปรับปรุงซ่อมแซมประตูระบายน้ำ ทางระบายน้ำ คลองส่งน้ำ ระบบระบายน้ำ 73,346,800 บาท หรือคิดเป็น 4.94%
- ขุดลอกและกำจัดวัชพืช 65,051,100 บาท หรือคิดเป็น 4.38%
- ปรับปรุงซ่อมแซมเขื่อน ฝาย และอ่างเก็บน้ำ 39,100,000 บาท หรือคิดเป็น 2.63%
ไม่เพียงแค่นั้น หากเราพิจารณาดูในระดับประเทศจะพบว่า งบน้ำท่วมในปี 2566 ใช้ไปกับ
- ก่อสร้างเขื่อนป้องกันตลิ่ง 19,821,418,900 บาท คิดเป็น 37.13%
- ก่อสร้างระบบระบายน้ำและประตูระบายน้ำ 6,899,685,800 บาท หรือคิดเป็น 12.93%
- ก่อสร้างฝาย 5,441,606,500 บาท คิดเป็น 10.19%
- ระบบป้องกันน้ำท่วมพื้นที่ชุมชนของกระทรวงมหาดไทย กรมโยธาธิการ 4,751,943,500 บาท คิดเป็น 8.90%
- ขุดลอกและกำจัดวัชพืช 4,349,199,000 บาท คิดเป็น 8.15%
- ปรับปรุงซ่อมแซมเขื่อน ฝาย อ่างเก็บน้ำ 3,938,058,900 บาท คิดเป็น 7.38%
- ขุดคลองระบายน้ำ 2,953,650,200 บาท คิดเป็น 5.53%
- ซ่อมแซมประตูระบายน้ำ ทางระบายน้ำ คลองส่งน้ำ ระบบระบายน้ำ 2,372,886,800 บาท คิดเป็น 4.45%
- อื่นๆ รวม 2,442,361,300 บาท คิดเป็น 4.58%
จากข้อมูลงบน้ำท่วมทั้งใน จ.สงขลาเอง หรือในภาพรวมระดับประเทศ สะท้อนให้เห็นว่านโยบายของรัฐบาลให้ความสำคัญกับการสร้างสิ่งก่อสร้างต่างๆ เป็นหลัก จากเหตุการณ์น้ำท่วมทั้งที่บางบาล จ.พระนครศรีอยุธยา และที่หาดใหญ่ จ.สงขลา ที่สร้างความเสียหายแก่ชีวิตและทรัพย์สินอย่างมากในครั้งนี้ นอกจากการถอดบทเรียนการรับมือกับภัยพิบัติของภาครัฐแล้ว อีกสิ่งหนึ่งที่ภาครัฐควรจะต้องหันมาทบทวนคือ การออกแบบงบประมาณและโครงการในการแก้ไขปัญหาเรื่องน้ำท่วมว่าจะยังคงมุ่งแต่การใช้งบประมาณเพื่อก่อสร้างโครงสร้างพื้นฐานขนาดใหญ่อยู่เหมือนเดิมหรือไม่ แนวทางในแบบเดิมจะสามารถแก้ไขปัญหาน้ำท่วมที่เกิดขึ้นแทบทุกปีและทวีความรุนแรงมากขึ้นๆ ได้หรือเปล่า
อ้างอิง
ข้อบัญญัติงบประมาณรายจ่ายประจำปี 2569
ดูข้อมูลที่ https://rocketmedialab.co/database-flood-budget-songkhla/
